Koronawirus w przepisach prawa

Koronawirus wywołuje coraz większą falę pytań i wątpliwości nie tylko w aspektach medycznych. Koniec ferii zimowych, zbiegł się z pojawieniem się wirusa we Włoszech, co spowodowało spore zamieszanie w firmach. Wracający z nart pracownicy dostali przyzwolenie lub zlecenie pracy z domu, zostali odesłani na urlop itp. Czy pracodawcy mają prawo do tego typu działań?

Inpekcja Pracy pochyliła się nad najważniejszymi zagadnieniami, które omówię w tym artykule.

Odmowa wyjazdu w regiony, gdzie znajduje się koronawirus

Zlecenie wyjazdu służbowego w regiony zagrożone zarażeniem, może spotkać się ze sprzeciwem pracownika. Myślę, że nikogo ten fakt nie dziwi, z drugiej strony nowe zachorowania zataczają coraz szersze kręgi, a więc należy się spodziewać, iż niedługo de facto każda delegacja będzie leżała w kryterium takich rozważań.

Zgodnie jednak z kodeksem pracy (art 210 § 1) pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy jeśli:
– warunki pracy nie odpowiadają zasadom bezpieczeństwa i higieny pracy;
– warunki pracy stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia pracownika;
– wykonywana praca stwarza zagrożenie dla zdrowia lub życia innych osób.

Badania lekarskie dla pracowników, powracających z regionów szczególnie narażonych

Zakres badań lekarskich, którymi objęci są pracownicy szczegółowo określają przepisy. Nie ma tutaj wątpliwości, iż badania te zamykają się w katalogu wstępnych, okresowych i kontrolnych.

Przeprowadzane one są więc w momencie przyjęcie do pracy lub po upływie określonego okresu ich ważności. Badaniom kontrolnym podlegają zaś pracownicy, którzy wracają do pracy po niezdolności trwającej dłużej niż 30 dni. Przepisy rozszerzają możliwość wykonania badań dodatkowo np. na przypadku podejrzenia wystąpienia choroby zawodowej czy zmiany stanowiska pracy, z związku ze szkodliwymi warunkami pracy.

Brak jest jednak jakichkolwiek przesłanek, które pozwoliły pracodawcy na zlecenie badań lekarskich w przypadkach podejrzenia jakichkolwiek infekcji. Pracodawca nie posiada również uprawnień do przeprowadzania takich badań we własnym zakresie (np. obowiązkowe pomiary temperatury po przyjściu do pracy).

Określenie kierunku wakacji dla pracowników

Pracodawca nie ma uprawnienia do narzucania sposobu spędzenia czasu podczas urlopu wypoczynkowego. Nie może on określić kierunków, jego zdaniem bezpiecznych i możliwych, celem wyjazdu wakacyjnego. Nie może on również zabronić pracownikowi skorzystania z urlopu, jeśli u podstaw tej decyzji leżą jedynie prywatne plany pracownika.

Należy pamiętać, że pracodawca ma prawo do odwołania pracownika z urlopu, tylko w sytuacji gdy jego obecność w zakładzie pracy jest konieczna i nie było możliwości przewidzenia tych okoliczności w momencie rozpoczynania urlopu.

Zmuszenie do urlopu wypoczynkowego

Pracodawca nie ma uprawnień do zmuszenia pracownika do skorzystania z urlopu wypoczynkowego. Jedyna sytuacja, w której przepisy przyznają pracodawcy prawo do dysponowania tym uprawnieniem, to okres wypowiedzenia pracownika.

Nie można więc odesłać pracownika na obowiązkowy urlop, w sytuacji powrotu z regionu zagrożonego zarażeniami lub z objawami jakiejkolwiek infekcji.

Podobnie wygląda sytuacja z niedopuszczeniem do pracy w powyższych sytuacjach. Pracodawca bowiem nie ma uprawnienia do samodzielnej oceny stanu zdrowia pracownika. W tym przypadku należy jednak rozważyć ewentualne umożliwienie zmiany trybu świadczenia pracy, na prace zdalną, o czym napiszę poniżej.

Praca z domu

Pracodawca ma prawo do zaproponowania świadczenia pracy w trybie pracy zdalnej/ pracy z domu. Taki rodzaj formy pracy przewidują przepisy, nie ma więc wątpliwości, iż w sytuacji np. powrotu pracownika z rejonu zagrożonego, pracodawca może sięgnąć po to narzędzie.

Warunki pracy powinny zostać wówczas określone w stosownym porozumieniu. Taki sposób świadczenia pracy, nie może bowiem wiązać się z naruszeniem norm prawa pracy, jak np. czas pracy.

Projekt Ustawy o COVID-19

Teraz czas na drugą część przepisów. Pojawił się projekt Ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.
Na dzień dzisiejszy nie jest to jednak zakończony proces legislacyjny, więc nie są to rozwiązania, które na pewno pojawią się w ewentualnej Ustawie.
Omówię w tym artykule te zapisy, które dotyczą praw pracowniczych.

Zlecenie pracy zdalnej

Projekt zawiera zapis, dotyczący możliwości polecenia pracownikowi pracy w tym trybie. Uważam jednak, że obowiązujące przepisy już tę możliwość przewidziały. Różnica (i jak sądzę powód zapisania tego w tym projekcie) polega zaś na tym, że przepisy prawa pracy de facto wymuszają porozumienie stron w tym zakresie. Na bazie nowej Ustawy, takie zlecenie mogłoby być poleceniem służbowym pracodawcy.

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy na czas zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły

O zasiłkach opiekuńczych na dziecko – również to zdrowe – pisałam już wielokrotnie. Generalną zasada jest, iż w przypadku konieczności sprawowocania opieki nad dziećmi do 8 roku życia, z powodu zamknięcia placówki edukacyjnej, rodzicowi przysługuje zasiłek opiekuńczy w wymiarze do 60 dni.

Tutaj zapis Projektu rozszerza granicę wieku dziecka do lat 14 i przewiduje, iż w przypadku zamknięcia placówce oświaty z przyczyn zagrożenia zarażenia koronqowirusem, rodzicom będzie przysługiwał dodatkowy zasiłek w wymiarze 14 dni.

Od razu wspomnę, iż korzystanie z zasiłku opiekuńczego możliwe jest w taki sposób, aby dni wolne przypadały jedynie na dni pracujące i nie obejmowały dni wolnych od pracy.

Koronowirus jako choroba zakaźna

W tym miejscy wspomnę jeszcze o rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 27 lutego 2020 w sprawie zakażenia koronawirusem SARS-CoV-2, które to stanowi, że zakażenia zostały objęte przepisami o zwalczaniu i zapobieganiu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.

Rozporządzeniem, które tutaj nie pozostaje bez znaczenia będzie Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz.U.1996.60.281)

Na mocy powyższych Rozporządzeń należy zwrócić uwagę na fakt, iż decyzja właściwego państwowego inspektora sanitarnego (wydana zgodnie z przepisami prawa) stanowić będzie podstawę do usprawiedliwienia nieobecności w pracy. Będzie również podstawą do wypłaty zasiłku chorobowego lub zasiłku opiekuńczego.

Należy również zwrócić uwagę na fakt, iż rozporządzenie daje możliwość, wprowadzenia obowiązkowych badań sanitarno-epidemiologicznych w przypadku podejmowania pracy, której wykonywanie rodziłoby ryzyko narażenia na zakażenie innych osób.