Pomoc obywatelom Ukrainy – nowe przepisy

W związku z obecną sytuacją na Ukrainie uchwalono Ustawę, która ma na celu pomoc obywatelom Ukrainy, którzy przybywają bardzo licznie do Polski (Ustawa z dnia 9 marca o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa). W tym artykule znajdziesz najważniejsze informacje na temat nowych rozwiązań w zakresie:

• Kogo dotyczy Ustawa;
• Legalności pobytu w Polsce;
• Bezpłatnej opieki medycznej;
• Pracy na terytorium Polski;
• Objęcia opieką Dzieci bez opiekunów prawnych;
• Pomocy finansowej;
• Edukacji.

Kogo dotyczy Ustawa o pomocy

Rozwiązanie przewidziane w Ustawie obejmuje osoby, które spełniają poniższe kryteria (łącznie):

• są obywatelami Ukrainy;
• przybyły do Polski bezpośrednio z Ukrainy;
• przybyły do Polski od dnia 24 lutego 2022.

Przepisy te obejmują również osoby, które nie posiadają obywatelstwa Ukrainy, ale są małżonkiem obywatela tego kraju. Warunkiem jest przybycie bezpośrednio z Ukrainy w związku z aktualnie panującą tam sytuacją.

Tym samym Ustawa nie obejmuje m.in:

• obywateli innych państw;
• bezpaństwowców;
• osób, które dotarły do Polski wcześniej.

Osoby, które nie podlegają Ustawie, będą korzystały z ochrony na mocy decyzji Rady Europy. Zgodnie z nią mogą korzystać z ochrony (a co za tym idzie, mają prawo do opieki medycznej czy pracy) na podstawie art. 106 Ustawy o cudzoziemcach. Niestety na ten moment brak jest jasnych wytycznych co do procedur z tym związanych.

Legalność pobytu

Ustawa z mocy prawa uznaje pobyt za legalny w stosunku do osób, które przybyły do Polski od dnia 24 lutego 2022. Pobyt legalny będzie trwał przez okres 18 miesięcy.

Te same zasady dotyczą Dzieci urodzonych w Polsce, jeśli ich mamy spełniają warunki określone powyżej oraz osób, które posiadają Kartę Polaka.

Legalne przybycie do Polski

Legalność przybycia ustala się na podstawie dokumentu, który został wykorzystany podczas przekroczenia granicy:

• paszport biometryczny
• wiza
• zgoda komendanta Straży Granicznej (czyli zaświadczenie o legalności pobytu na okres 15 dni).

Ważne!

1. Jeśli w czasie przekraczania granicy Straż Graniczna zarejestrowała, ale NIE wydała zaświadczenia, należy zgłosić się do najbliższej jednostki SG, celem uzyskania dokumentu – mam informacje o tym, iż Straż Graniczna nie chce wydawać wspomnianych zaświadczeń. W tej chwili trudno mi to ocenić, gdyż nie ma żadnych oficjalnych komunikatów. Należy jednak pamiętać, że procedura rejestracji (opisana w pkt 2) dotyczy osób, co do których Ustawa wyraźnie mówi o braku rejestracji. Sam brak zaświadczenia nie potwierdza braku rejestracji, bo wiemy, że ogromne ilości osób były rejestrowane, a nie otrzymały na granicy zaświadczenia.
2. Jeśli w czasie przekraczania granicy Straż Graniczna kogoś NIE zarejestrowała, będzie można zalegalizować pobyt, składając w urzędzie gminy wniosek o rejestrację w terminie 60 dni od przekroczenia granicy.

Pomoc obywatelom Ukrainy – nadanie numeru PESEL

Osoby, które przyjechały do Polski i ich pobyt jest legalny (o czym mowa powyżej) mogą w urzędzie gminy złożyć wniosek o nadanie numeru PESEL.

Do wniosku należy dołączyć fotografię, według wymogów dotyczących polskich dowodów osobistych:

• wymiar zdjęcia 35 x 45 mm,
• zdjęcie powinno być aktualne – czyli wykonane nie wcześniej niż 6 miesięcy przed złożeniem wniosku,
• na zdjęciu nie można mieć nakrycia głowy, okularów z ciemnymi szkłami ani innych rzeczy, które utrudniają rozpoznanie,
• zdjęcie powinno przedstawiać całą głowę (od jej czubka) oraz górną część barków,
• twarz powinna zajmować 70-80% zdjęcia.

Po nadaniu numeru PESEL możliwym będzie również założenie Profilu Zaufanego

Wniosek o status uchodźcy

Osoby, które złożyły wniosek, bądź zadeklarowały taką chęć złożenia wniosku o status uchodźcy czy o ochronę międzynarodową, nie mogą korzystać z uprawnień przysługujących na mocy niniejszej Ustawy.

Co więcej, uniemożliwia ona podjęcie pracy przez okres 6 miesięcy trwania procedury nadania statusu.

Z uwagi na wyjątkowość obecnej sytuacji i fakt, iż w wielu miejscach niestety błędnie doradzano wnioskowanie o tego typu ochronę, istnieje możliwość wycofania wspomnianego wniosku.

Przedłużenie legalności pobytu

Jeśli od dnia 24 lutego 2022 upływa termin ważności dokumentów tj:

• karty pobytu,
• polskich dokumentów tożsamości dla obywatela Ukrainy,
• „zgody na pobyt tolerowany”

termin ich ważności przedłuża się na okres kolejnych 18 miesięcy. Nie jest to równoznaczne z możliwością wymiany dokumentów czy wydania nowych.

Jeśli ostatni dzień dopuszczalnego pobytu przypada od dnia 24 lutego 2022, pobyt ten uznaje się za legalny przez kolejne 18 miesięcy. Dotyczy to przybycia do Polski na podstawie:

• wiz (termin ważności określony w wizie),
• ruchu bezwizowego (przybycie na podstawie paszportu biometrycznego dotychczas był pobytem legalnym przez okres 9 dni,
• zgody Straży Granicznej podczas przekraczania granicy (dotychczas zgoda legalizowała pobyt na okres 15 dni).

Ważne!

1. Jeśli w czasie przekraczania granicy Straż Graniczna zarejestrowała, ale NIE wydała zaświadczenia, należy zgłosić się do najbliższej jednostki SG, celem uzyskania dokumentu.
2. Jeśli w czasie przekraczania granicy Straż Graniczna kogoś NIE zarejestrowała, będzie można zalegalizować pobyt, składając wniosek o rejestrację w terminie 60 dni od przekroczenia granicy (wniosek w urzędzie gminy). W przypadku Dzieci, wniosek składa przedstawiciel ustawowy (rodzic, opiekun prawny) lub osoba sprawująca faktyczna opiekę nad Dzieckiem.

Pobyt osób, którym od dnia 24 lutego 2022:

• odmówiono przedłużenia wizy, zezwolenia na pobyt czasowy, pobyt rezydenta długoterminowego UE;
• odmówiono nadania statusu uchodźcy lub uchylono ochronę uzupełniającą,
• cofnięto zgodę na pobyt ze względów humanitarnych,

pobyt również uznaje się za legalny przez okres 18 miesięcy.

Pomoc obywatelom Ukrainy – wniosek o pobyt czasowy

Ustawa umożliwia złożenie wniosku na pobyt czasowy. Jednorazowa zgoda może zostać wydana na okres 3 lat. Wniosek można złożyć:

• nie wcześniej niż po upływie 9 miesięcy od dnia przybycia do Polski,
• i nie później niż w okresie 18 miesięcy od tego przybycia.

Obywatel Ukrainy, której zostanie przyznany pobyt czasowy, ma prawo do wykonywania pracy w okresie tego pobytu, bez uzyskiwania dodatkowych zezwoleń na pracę.

Pomoc obywatelom Ukrainy – dostęp do bezpłatnej opieki medycznej

Osobom, których pobyt jest legalny, przysługuje opieka medyczna na zasadach takich, jak osobom ubezpieczonym (obowiązkowo lub dobrowolnie). Tym samym mają one prawo do skorzystania z bezpłatnej opieki medycznej w ramach placówek, posiadających podpisany kontrakt z NFZ.

Można więc korzystać z opieki, m.in:

• przychodni POZ (lekarz pierwszego kontaktu);
• szpitali
• przychodni specjalistycznych (również dentystycznych).

Poszerzono również możliwość świadczenia takiej opieki przez lekarzy i dentystów, którzy do tej pory nie mieli podpisanych kontraktów z NFZ, ale zostaną wpisani do wykazu prowadzonego przez właściwego wojewodę.

W powyższych opisanych przypadkach obywatele Ukrainy mogą również korzystać z refundacji leków.

Pomoc obywatelom z Ukrainy – praca na terytorium Polski

Każdy obywatel Ukrainy, spełniający powyższe kryteria, dotyczące legalności pobytu, ma prawo do podjęcia pracy w Polsce.

Aby zatrudnienie było legalne, pracodawca w terminie 14 dni od dnia zatrudnienia, powiadamia powiatowy urząd pracy o powierzeniu wykonywania pracy. W tym przypadku nie ma więc konieczności oczekiwania na rozpatrzenie wniosku i wpisu do ewidencji, jak miało to miejsce dotychczas.

Powiadomienie składa się poprzez system teleinformatyczny praca.gov.pl

Na podstawie powierzenia wykonywania pracy można wykonywać pracę na podstawie:

• umowy o pracę,
• umowy zlecenia.

Ta procedura została rozszerzona również na wszystkich innych obywateli Ukrainy, których pobyt jest legalny (a więc np. przybyli do Polski wcześniej).

Status osoby bezrobotnej

Obywatel Ukrainy, przebywający w Polsce legalnie może również uzyskać status osoby bezrobotnej lub osoby poszukującej pracy. Nie stosuje się w tym przypadku limitu wieku, uprawniającego do uzyskania wspomnianego statusu.

Po dokonaniu rejestracji będzie więc można otrzymać zasiłek dla bezrobotnych. Można również korzystać z pośrednictwa pracy w ramach działań urzędu czy brać udział w szkoleniach organizowanych przez UP.

Należy jednak pamiętać, że zasiłek przysługuje osobom, które w okresie ostatnich 18 miesięcy mają udowodniony okres pracy/ubezpieczenia w wymiarze co najmniej 365 dni. Obywatel Ukrainy, chcący wnioskować o zasiłek, będzie musiał przedłożyć dokumenty, potwierdzające zatrudnienie na Ukrainie.

Działalność gospodarcza

Obywatel Ukrainy może również legalnie założyć działalność gospodarczą. W tym przypadku konieczne jest wnioskowanie o nadanie numeru PESEL.

Dzieci bez opiekunów prawnych

Małoletni, którzy przybyli do Polski bez swoich opiekunów prawnych (rodziców lub ustanowionych opiekunów), powinni mieć ustanowionego opiekuna tymczasowego, który może reprezentować Dziecko.

Opiekuna tymczasowego ustanawia sąd właściwy dla miejsca przebywania Dziecka. W pierwszej kolejności powinny być rozpatrywane osoby z kręgu krewnych, powinowatych. W przypadku braku odpowiedniej osoby, kandydata na opiekuna wskazuje ośrodek pomocy społecznej właściwy dla miejsca, w którym przebywa małoletni.

Dla rodzeństwa w miarę możliwości ustanawia się jednego opiekuna tymczasowego. Jeden opiekun tymczasowy może również być ustanowiony wspólnie dla kilkorga Dzieci (nie rodzeństwa), o ile nie będzie to sprzeczne z ich interesami.

Rodzina zastępcza lub prowadzenie rodzinnego domu dziecka

Sąd może również powierzyć pełnienie funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenie rodzinnego domu dziecka osobom, których pobyt jest legalny. Opieką w ten sposób mogą zostać objęte Dzieci, który pobyt również został zalegalizowany według wyżej wymienionych procedur.

Pomoc obywatelom Ukrainy a pomoc finansowa

Osoby legalnie przebywające w Polsce, będą mogły skorzystać z następujących świadczeń:

1. Świadczenia rodzinne, tj:
   • zasiłek rodzinny i dodatki do niego;
   • świadczenie pielęgnacyjne i zasiłek pielęgnacyjny (na osoby z orzeczoną niepełnosprawnością);
   • zapomogi wypłacane przez gminy;
   • jednorazowe świadczenie z tytułu urodzenia Dziecka, tzw. becikowe;
   • świadczenie rodzicielskie, tzw. kosiniakowe. Więcej o tym uprawnieniu przeczytasz TUTAJ
2. Świadczenie wychowawcze, tzw. 500+
   Aktualne informacje na temat przyznawania i wnioskowania o 500+ znajdziesz w tym artykule: 500+ nowe zasady i nowy okres rozliczeniowy
3. Rodzinny Kapitał Opiekuńczy i dopłaty do żłobka.

Przy ustaleniu dochodu rodziny nie bierze się pod uwagę członka rodziny, który nie przebywa na terytorium Polski.

Osoby, które przebywają w Polsce legalnie i dodatkowo został im nadany numer PESEL, mają prawo do jednorazowego świadczenia w wysokości 300zł na osobę, z przeznaczeniem na podstawowe potrzeby życiowe.

Przedszkola i szkoły

Dzieci, których pobyt w Polsce jest legalny, mogą uczęszczać do placówek edukacyjnych, m.in żłobków, przedszkoli i szkół. Mogą także być tworzone „inne lokalizacje do prowadzenia zajęć”, niż obecnie istniejące placówki.

______

Mam nadzieję, że lektura tego artykułu pozwoliła na zwiększenie świadomości, zmieniających się przepisów, które mają na celu pomoc obywatelom Ukrainy. Jeśli masz pytania indywidualne w tym zakresie,  zapraszam do bezpłatnego kontaktu: kontakt@mamaprawniczka.pl

Marzena